Cuma namazı İslam dininde Cuma günü öğle vakti cemaatle kılınması farz olan iki rekâtlık bir namazdır. Cuma namazının beş vakit namazdan farklı olarak mutlaka cemaatle kılınması gerekir. Cuma, Müslümanlarca önemli bir toplanma günüdür. Bu günde Müslümanlar camilerde toplanırlar, okunan hutbeleri dinlerler ve birlikte cuma namazını kılarlar. Sonra da birbirlerini görürler veya günlük işlerine yönelirler.
CUMA NAMAZI NASIL KILINIR? Cuma namazı, öğle ezanı vakti girdikten sonra topluca eda edilen bir ibadettir. Vakit girince önce dört rekâtlık ilk sünnet kılınır. Bu ilk sünnet, öğle namazının ilk sünneti gibi sessizce ve bireysel kılınır. Ardından imam minbere çıkarak hutbe okur. Hutbe, cuma namazının ayrılmaz bir parçasıdır. Hutbe tamamlanınca müezzin kamet getirir ve imamla beraber iki rekât farz namaz kılınır. İmam bu farzı sesli kıldırır, cemaat ise içinden eşlik eder. İki rekât farzın selamından sonra dört rekât son sünnet kılınır. Böylece cuma namazı 2 rekât farz ve 8 rekât sünnetle tamamlanmış olur. İsteyenler bu son sünnetten sonra zuhr-i âhir adıyla dört rekât ve ardından iki rekât daha nafile kılabilir. CUMA NAMAZI KAÇ REKATTIR VE NASIL KILINIR? Cuma namazının farzı iki rekâttır. Ancak farzdan önce ve sonra kılınan sünnetler eklendiğinde toplam 10 rekâtlık bir ibadet ortaya çıkar. Önce dört rekât ilk sünnet kılınır. Ardından hutbe okunur ve hutbe bitince imamla cemaat iki rekât farz namazı eda eder. Bu farz, sabah namazının farzı gibi sesli kılınır. Sonra dört rekât son sünnet kılınır. Böylece 4+2+4 şeklinde 10 rekât tamamlanmış olur. Ayrıca isteyen kişiler, farzdan sonra dört rekât zuhr-i âhir ve iki rekât daha nafile kılarak 16 rekâta çıkabilir. Temel olarak 2 rekât farzı, 8 rekât sünneti vardır ve öğle vaktinde cemaatle birlikte kılınır. CUMA NAMAZINA NASIL NİYET EDİLİR? Niyet etmek, kalben o ibadeti yapmaya yönelmek demektir. Cuma namazında, hangi bölüm kılınıyorsa ona göre niyet edilir. İlk sünnet için “Allah rızası için bugünkü cuma namazının ilk sünnetini kılmaya” niyeti yapılır. Farz başlarken, imam “bugünkü cuma namazının farzını kılmaya” diye niyet eder; cemaat de içinden aynı niyeti geçirip “uydum imama” düşüncesini ekler. Farzın ardından kılınan son sünnete yine “bugünkü cuma namazının son sünnetini kılmaya” şeklinde niyet edilir. Zuhr-i âhir kılmak isteyenler, “vaktine yetişip henüz kılamadığım son öğle namazını kılmaya” diye niyet eder. Esas olan kalpteki yöneliştir; dil ile ifade de uygundur.
Cuma namazı, cuma günü öğle vaktinde kılınır. Öğle ezanı okunduğunda vakit girmiş olur. Güneş tepe noktasından batıya doğru meylettiği andan itibaren öğle vakti başlar. Bu vakitte imam minbere çıkarak hutbe okur, ardından cemaatle farz namaz kılınır. Cuma namazı, sabah ya da ikindi vaktinde kılınmaz. Eğer öğle vakti çıktığında henüz cuma namazı kılınmamışsa, onun yerine dört rekât öğle namazı kılmak gerekir. Günümüzde de Diyanet’in takvimlerinde öğle ezanı saati, cuma namazının vakti olarak gösterilir. Bu yüzden genellikle ezan okunduktan kısa süre sonra hutbe başlar, farz ve sünnetlerle birlikte cuma ibadeti tamamlanır. CUMA NAMAZININ FARZI NASIL KILINIR? Cuma namazının farzı, imam ve cemaatle birlikte iki rekât olarak kılınır. Hutbe bitince müezzin kamet getirir ve cemaat saf tutar. İmamla birlikte iftitah tekbiri alınıp ilk rekâtta Fatiha ve ardından bir sure sesli okunur. Rükû, “Sübhâne Rabbiye’l-azîm” diye üç kez tekrarlanarak yapılır; ardından secdelere geçilir. İkinci rekâtta da Fatiha ve bir sure sesli okunur, sonra yine rükû ve secdeler yapılır. Son oturuşta Ettehiyyâtü, Allâhümme Salli ve Allâhümme Bârik duaları okunur. Sağ ve sol tarafa selam verilerek namaz tamamlanır. Bu iki rekât farz, cuma namazının özüdür ve hutbeden sonra eda edilir. CUMA NAMAZININ SÜNNETLERİ NASIL KILINIR? Cuma namazının sünnetleri, farzın öncesi ve sonrasında kılınan dörter rekâttan oluşur. İlk sünnet dört rekât olup öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır. Genelde iki rekâtta bir selam verilir, dileyen tek selamla da kılabilir. Farzdan sonra ise yine dört rekât son sünnet kılınır, o da öğle namazının son sünnetine benzer. Her rekâtta Fatiha ve ek bir sure okunur, namaz sessiz olarak kılınır. Bu sünnetler Peygamberimiz’in sürekli yaptığı ibadetlerdendir. Ayrıca pek çok camide bu son sünnetten sonra “zuhr-i âhir” denilen dört rekât daha ve peşinden iki rekât daha nafile kılmak da yaygındır. Böylece toplam 16 rekâta çıkılabilir, fakat bu isteğe bağlıdır.
Zuhr-i âhir, cuma namazından sonra ihtiyaten kılınan dört rekâtlık bir namazdır. Tarihsel olarak, birden fazla yerde cuma kılınmasının geçerliliği tartışılmıştır. Her ihtimale karşı, “ya cuma namazı sahih olmadıysa” düşüncesiyle öğle namazı niyetiyle bu dört rekât kılınır. Diyanet’e göre günümüzde birden fazla camide cuma kılınabilir, bu namaz şart değildir; ancak kılmak isteyenler için bir engel yoktur. “Niyet ettim Allah rızası için vaktine yetişip henüz kılamadığım son öğle namazını kılmaya” diyerek başlar. Dört rekâttır, öğle namazı gibi kılınır. Bu şekilde kılınan namaz eğer cuma sahihse nafile sevabı olarak kalır. CUMA NAMAZI EVDE KILINIR MI? Cuma namazı evde tek başına kılınmaz. Bu namaz, cemaatle kılındığında geçerli olan bir ibadettir. Evde tek kişi olarak “cuma niyetiyle” namaza durmak, cuma namazını yerine getirmez. Mazeretsiz camiye gitmeyen ve cuma kılmayan bir erkek, öğle namazı kılmış sayılır ancak cuma farzını terk ettiği için sorumluluk altına girmiş olur. Kadınlar, seferi yolcular veya hastalar cuma namazıyla yükümlü değildir, bu kişiler evde öğle namazı kılar. Pandemi gibi zorunlu durumlarda da evlerde cuma yerine öğle namazı kılmak uygun görülmüştür. Yani cuma, mutlaka cemaatle eda edilir, tek başına kılınmaz. CUMA NAMAZI KAÇ KİŞİYLE KILINIR? Cuma namazı cemaatin bulunduğu yerlerde kılınır. Hanefi mezhebinde, imam hariç en az üç kişinin olması yeterli kabul edilir. Şafiî’de ise en az 40 kişi şart koşulur. Ülkemizde, genelde imam ve birkaç kişi dahi olsa cuma namazı kılınmaya devam edilir. Fıkıh kaynaklarında geçmişte “şehirde, herkesin katılımına açık ortamda kılınmalı” gibi şartlar bulunur. Günümüzde hemen her köy ve kasabada yeterli insan olduğunda cuma kılınır ve geçerlidir. Net bir “en az sayı” resmi olarak aranmaz, yeter ki birkaç kişi saf tutsun. Yani tek başına cuma olmaz. Cemaat varsa cuma namazı eda edilebilir.
Cuma günü öğle vakti girince ezan okunur. Önce dört rekât ilk sünnet kılınır. Bu sünnet, öğle namazının sünneti gibi sessiz ve bireyseldir. Ardından imam hutbe okumak üzere minbere çıkar. Hutbe bitince kamet getirilir ve iki rekât farz kılınır. Bu farz, sabah namazının farzında olduğu gibi yüksek sesle Fatiha ve sure okunarak kılınır. İki rekâtın sonunda selam verilir ve son sünnet olan dört rekât kılınır. Bu şekilde cuma namazı 10 rekât (4 sünnet + 2 farz + 4 sünnet) olarak tamamlanır. İsteyenler peşine zuhr-i âhir ve iki rekât daha nafile kılar. Bütün aşamalar öğle vakti içinde yapılır. CUMA NAMAZI CEMAATLE NASIL KILINIR? Cuma namazı, imamın kıldırdığı ve cemaatin katıldığı bir ibadettir. Hutbe dinlendikten sonra kametle birlikte saf tutulur. İmam niyet edip tekbir alır, cemaat de aynı anda niyet eder ve iftitah tekbirini alarak imama uyar. İmam ilk rekâtta Fatiha ve bir sureyi sesli okur, cemaat içinden katılır. Rükû, secdeler ve diğer hareketler imamla birlikte yapılır, imamdan önce herhangi bir harekete geçilmez. İkinci rekât bitip tahiyyatta dualar okununca imamla beraber selam verilir. Bu şekilde cemaat, cuma namazının farzını topluca ve uyum içinde eda eder. Sonrasında sünnetler bireysel olarak kılınır. ŞAFİ MEZHEBİNDE CUMA NAMAZI NASIL KILINIR? Şafiî mezhebinde cuma namazı için en az 40 erkek cemaat bulunması şart koşulur. Bunun dışında kılınışı ve rekatlar genellikle Hanefi ile benzerlik gösterir. Hutbe okunduktan sonra iki rekât farz, cemaatle beraber kılınır. Sünnetler konusunda küçük farklılıklar vardır: Şafiî’de farzdan önce ve sonra ikişer rekât müekked ve ikişer rekât gayr-i müekked sünnetler kılınabilir. Bazı uygulamalarda 4+2+4 şeklinde kılınır, toplam 10 rekâta ulaşılır. Zuhr-i âhir gibi uygulamalar Şafiî’de yaygın değildir. Farzın geçerliliği için hutbenin belli şartları (örneğin Arapça olması) ayrıca vurgulanmıştır. Fakat pratikte Hanefi imamın arkasında da cuma namazı kılınabilir ve geçerlidir.
Cuma namazı bir sebeple kılınamadığında veya kaçırıldığında, onun yerine dört rekât öğle namazı kılınır. Çünkü cuma namazı, öğle namazının farzını karşılayan bir ibadettir. Kadınlar, seferi yolcular ve hasta gibi kimseler zaten cuma ile yükümlü olmadığı için doğrudan öğle namazı kılar. Bir erkek mazeretsiz cuma namazına gitmezse, evinde kıldığı öğle namazı geçerli sayılır fakat cuma farzını terk ettiği için sorumluluk doğar. Eğer bir yerde yeterli cemaat yoksa cuma namazı sahih olmaz; o durumda da dört rekât öğle namazı kılınır. Yani cuma yerine öğle kılmak, o vakti değerlendirmek için yeterli bir çözümdür. CUMA NAMAZI HANGİ SURELERLE KILINIR? Cuma namazının farzında imam, her rekâtta Fatiha’dan sonra bir zamm-ı sure okur. Peygamberimiz, cuma namazının ilk rekâtında genellikle “Cuma Suresi” veya “A’lâ Suresi”, ikinci rekâtında ise “Münafıkûn Suresi” veya “Gâşiye Suresi” okumuştur. Bu uygulama sünnet olarak devam eder. Ancak zorunlu değildir, dileyen imam herhangi bir sure okuyabilir. Gelenekte çoğu imam, cemaatin de alışık olduğu sureleri tercih eder. Sünnet namazlarda ise Fatiha’dan sonra kısa sureler okunabilir. Önemli olan, her rekâtta Fatiha’dan sonra en az üç ayet veya o uzunlukta bir sure okunmasıdır. Sesli namaz olduğundan imam ayetleri duyuracak şekilde okur.
Cuma namazının farz olması için akıl baliğ ve erkek olmak, özgür ve mukim (yolcu olmayan) olmak gibi şartlar vardır. Kılınması için de öğle vakti, hutbenin okunması ve cemaatin bulunması gerekir. Hanefi mezhebinde en az üç cemaat yeterliyken Şafiî mezhebinde 40 kişi aranır. Ayrıca klasik fıkıhta umuma açık bir ortamda, şehir ya da kasaba gibi yerlerde kılınması gerektiği belirtilir. Günümüzde, köylerde de uygun cami ve cemaat varsa cuma kılınır. Hutbe olmadan cuma namazı olmaz. Vakit dışında da geçerli değildir. Bu şartlar sağlandığında kılınan cuma namazı, öğle farzını yerine getirir. CUMA NAMAZI TEK BAŞINA KILINIR MI? Cuma namazı tek başına kılınmaz. Bu ibadet, cemaatin toplanmasıyla gerçekleşir. Bireysel olarak cuma namazına durmak, cuma farzını yerine getirmez. Tek kişi, öğle namazı kılmış olur ve cuma yükümlülüğünü karşılamaz. Dolayısıyla mazeretsiz şekilde camiye gitmemek sorumluluk doğurur. Kadınlar veya hasta, seferi kimselerle ilgisi olmayanlar cuma vaktinde doğrudan öğle namazı kılar. Cuma namazının özelliği topluluk içinde eda edilmesidir. Bu yüzden evde tek başına kılmak mümkün değildir. Bazı durumlarda birkaç kişi bir araya gelse de genellikle resmi camide veya uygun mescitte toplu şekilde kılınması esastır. SEFERİ (YOLCU) İÇİN CUMA NAMAZI KILINIR MI? Seferi olan, yani yolculuk halinde bulunan biri cuma namazıyla yükümlü değildir. İslam fıkhı, yolcuya kolaylık sağlamıştır. Bu kişi cuma günü öğle vakti girdiğinde öğle namazını dört rekât olarak kılar ve farz sorumluluğunu yerine getirir. Fakat yolcu eğer bir camiye denk gelir ve cuma namazına katılırsa, o gün öğle namazını ayrıca kılması gerekmez. Bu onun için faziletli bir davranış olur. Yine de farz olmadığı için katılamadı diye bir sorumluluk doğmaz. Özürsüz şekilde cuma terk etmek ayrı bir konudur. Yolculukta olanın cuma mükellefiyeti yoktur, öğle kılması yeterlidir.
Kadınlara cuma namazı farz değildir, ancak dilerlerse camiye gidip cuma namazına katılabilirler. Cuma kıldıklarında öğle namazı yerine geçmiş olur. Fakat katılmadıklarında bir eksiklik yoktur; öğle vakti dört rekât öğle namazı kılarak ibadet ederler. Peygamberimiz’in döneminde de kadın sahabelerden isteyenler cuma cemaatine iştirak etmiştir. Günümüzde de bazı kadınlar camide cuma kılar, bazıları evde öğle kılar. Her ikisi de uygundur. Kadınlar cuma farzından muaf kabul edildiği için gitmeyenler sorumlu tutulmaz. Bu kolaylık, İslam’ın getirdiği bir ruhsattır ve kadınların tercihine bırakılmıştır. CUMA NAMAZINDAN SONRA HANGİ NAMAZLAR KILINIR? Cuma namazının farzı ve son sünneti bittikten sonra isteyenler nafile namazlar kılabilir. Yaygın uygulamalardan biri, dört rekât “zuhr-i âhir” ve ardından iki rekât “vaktin sünneti”dir. Zuhr-i âhir, “henüz kılamadığım son öğle namazı” niyetiyle kılınır. Cuma’nın geçerli olması durumunda nafile sevabı kazanılır; geçersiz olsaydı öğlenin farzı yerine geçer düşüncesi vardır. Bu dört rekâttan sonra iki rekât daha kılınır. Bu namazlar mecburi değildir ama faziletli kabul edilir. Peygamberimiz de cuma namazından sonra evinde iki veya dört rekât nafile kılmıştır. Bazı kimseler bu uygulamayı alışkanlık haline getirmiştir. BAYRAM GÜNÜ CUMA NAMAZI KILINIR MI? Bayram gününe denk gelen cuma günü, Hanefi mezhebinde cuma namazı kılınmaya devam edilir. Bayram namazı sabah erken kılınır; öğle vaktinde ise cuma için tekrar toplanılır. Hanefi fıkhı, bayram olsa bile cuma namazını düşürmez. Bazı mezheplerde, bayrama katılanların cuma muafiyeti olduğuna dair rivayetler bulunur. Fakat ülkemizde genelde bu ruhsat uygulanmaz; Diyanet, bayram günü de cuma namazını organize eder. Bayram namazına katılanlar eğer cuma cemaatine gelemezse, öğle namazı kılar. Fakat imkân varsa bayram günü de cuma için camiye gitmek tercih edilir. Böylece o gün iki önemli ibadet bir arada yapılmış olur.
Ziyaretçiler Göremez, Görmek için
Giriş yap veya üye ol.
