Vatikan'daki Apostolik Kütüphanesi'nde keşfedilen Evliya Çelebi’nin Nil Haritası restore ediliyor. Osmanlı döneminin yanısıra dünyanın en önemli seyyahları arasında yer alan Evliya Çelebi'nin bu haritası uzun yıllardır depolarda saklı kaldı. Araştırmacılar, son çalışmaları sırasında, haritanIn Evliya Çelebi bilgisiyle yapıldığını gösteriyor. Haritanın ünlü seyyah hayatta değilken yapıldığı sanılıyordu. Evliya Çelebi'ya ait bir başka harita da Katar'da bulunuyor.
Euronews'de yer alan özel haberde, Evliya Çelebi'nin gizemli Nil Haritası konu edildi. Harita şu an Vatikan'da Apostolik Kütüphanesinde. 80 binden fazla tarihi el yazması, bir buçuk milyona yakın basılı antik ve modern kitap ile binlerce gravür ve çizim gibi eserleri muhafaza eden kütüphane, kıymet biçilemeyen Osmanlı-Türk eserleri var.
Kütüphanenin gözde parçalarından biri, 17’nci yüzyılın ünlü seyyahı ve nesir yazarı Derviş Mehmed Zıllî ya da bilinen adıyla Evliya Çelebi’nin Nil Haritası.
250 YILDIR UNUTULMUŞTU
250 yılı aşkın süredir Vatikan’da korunan eşsiz harita, kütüphane bünyesinde süregelen restorasyonla yeniden hayat buluyor. Muhafaza ettikleri haritalar arasında en özel ve en dikkat çekenin bu olduğunu belirten Vatikan Apostolik Kütüphanesi yetkilileri, Nil Haritasının onarım çalışmalarını ilk kez Euronews Türkçe’ye özel olarak açtı.
HARİTANIN UZUNLUĞU 6 METRE Uzunluğu 6 metre, yukarıda eni 88 ve aşağıda ise 45 santimetreyi bulan harita, boyunun uzun olmasından dolayı kütüphanenin tarihi restorasyon laboratuvarının yerine, onun hemen üst katındaki bir dairede onarılıyor. Söz konusu daire, 18’inci yüzyılın ortalarında Nil Haritasını Konstantinopolis’te satın alarak Vatikan’a getiren kütüphanenin sorumlusu Giuseppe Simonio Assemani’nin yaşamış olduğu ev.
Yıllardır kütaphanede olmasına karşın, haritanın ancak 1768’de ilk kez Vatikan kayıtlarına girdiğini anlatan yetkililer, bundan sonra yine uzun yıllar varlığından hiç bahsedilmeyen haritanın değerinin, 1949’da Türkolog Ettore Rossi’nin onu yeniden kütüphanenin bir köşesinde bulması sayesinde anlaşıldığını ifade ettiler.
Doğu Eserleri Uzmanı Delio Proverbio restorasyon çalışmalarını yakından izliyor. Proverbio, Türkolog Ettore Rossi’nin 1950’lerde harita ile Evliya Çelebi arasında ilk kez somut bağlantı kurulmasını sağlaması ve son 20 yılda özellikle Nuran Tezcan ve Robert Dankoff tarafından yapılan araştırmalarla Nil Haritası hakkında artık hemen her şeyi bildiklerini belirtti. Evliya Çelebi’nin Kahire’den Nil Nehri’nin kaynaklarına doğru 1672-73’te gerçekleştirdiği ve Seyahatnamenin 10’uncu cildindeki tasvirleriyle harita üzerindekilerin örtüştüğünün altını çizen Proverbio, haritanın da bu seyahatten yaklaşık 15 yıl sonra hayata geçirildiğinin tespit edildiğini aktardı. “Nil Haritası’nın Evliya Çelebi’nin gözetiminde yapıldığını düşünebiliriz. Çünkü bu konuda değişik tezler var, haritanın yapıldığı zaman onun hayatta olup olmadığına dair. Araştırmalar ışığında en iyi tez ise, haritanın o hayattayken ya da onun kesin direktifleri ışığında yapılmış olduğu.”
1672’de Hac dönüşü Kahire’ye gelen Evliya Çelebi, kendine yeni bir seyahat hedefi olarak Nil Nehri’ni seçmiştir. Arap coğrafyacılarının bilgilerinden, ilk dünya haritasından (Mappamundi) ve Amerika’nın keşfinden haber dar olan Evliya Çelebi, gizemli Afrika topraklarında efsanevi bilgilere dayanan Nil’in kaynağını görme tutkusuyla ve Mısır valisi Kethüda İbrahim Paşa’nın görevlendirmesiyle 7 Ağustos 1672’de Nil yolculuğuna çıkar. Önce Kahire, İskenderiyye, Reşid, Kahire, Dimyat, Kahire hattında Nil’in kuzey kollarını gezer.
İKİNCİ HARİTA KATAR'DA
Evliya Çelebi'ye atfedilen 2 haritadan ikincisi, Katar Milli Kütüphanesi'nde sergileniyor.
Kütüphanenin "Miras Kütüphanesi" bölümündeki haritalardan ve yazmalardan sorumlu bilim tarihi araştırmacısı Hüseyin ŞenŞen, koleksiyonun en önemli eserinin Evliya Çelebi Haritası olduğuna dikkati çekerek, sözlerini şöyle sürdürdü: "Dünyada Evliya Çelebi'ye atfedilen 2 haritadan birisi burada yer alıyor. Diğeri Vatikan Kütüphanesi'ndedir ki kısa bir süre önce ona dair bir kitap yayınlandı. Bu harita hakkında henüz bir kitap yayını yok sadece bir makale var. İngiliz Büyükelçi William Trumbull 1687-1691 yılları arasında İstanbul'da görev yapmış. Onun koleksiyondan çıktı."
Haritanın 1988 yılında Şeyh Hasan tarafından satın alınıp kütüphaneye kazandırıldığını belirten Şen, şöyle konuştu:
"Yaklaşık 4 metre uzunluğunda, 40 santimetre eninde bir harita. Birbirine yapıştırılmış 8 varaktan oluşuyor. Prof. Dr. Zekeriya Kurşun, yaptığı incelemeler neticesinde bu haritanın Evliya Çelebi'ye atfedilmesi gerektiğini ortaya koydu. Türk tarihine dair çok önemli bir eser. Haritada şehirlerin tasvirleri var, Bağdat, Erzurum, Urfa şehirleri var. Burada verilen bilgilerle Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'ndeki bilgiler de örtüşüyor."
Ziyaretçiler Göremez, Görmek için
Giriş yap veya üye ol.
