Katoliklerin ruhani lideri Papa Francis'in ölümünün ardından yeni Papa seçimi gündemde. Kardinallerin inzivaya geçip yoğun bir oylama sürecine girmesiyle gerçekleşen oylamada 3'te 2 çoğunluğu alan kişi, yeni "Papa" olarak seçiliyor. Peki en yakın adaylar kimler ve seçim nasıl yapılacak? Katolik dünyasının yeni lideri yine Latin Amerika'dan mı seçilecek yoksa eskisi gibi Avrupa'dan mı olacak? Kilise, bu kez siyah ya da Asyalı bir kardinali Papa seçer mi?
Katolik Kilisesi'nin, ruhani liderini seçmek için kullandığı yöntem son 800 yıldır neredeyse hiç değişmedi. Kurallar gereği, Papa olarak seçilen kişi ölene dek görevde kalıyor. Papa öldüğünde ya da 2013'teki gibi Papa 16. Benedikt'in istifasıyla yaşanan istisnai durumlarda "Papalık Seçimi" yani "Konklav" yapılıyor. "Konklav" Latince kökenli, "anahtarla kapatılmış" anlamına gelen bir kelime. Tam da bu kelimenin anlamına uygun olarak, Kardinaller kilitli kapılar ardında toplanarak oylama sürecine giriyor.
YÜZYILLARDIR KARDİNALLER SEÇİLİYOR Resmi olarak Papa adaylarının sadece erkek ve Katolik olması yeterli. Ancak yüzyıllardır Papalar sadece Kardinaller arasından seçiliyor. Kardinaller, Katolik Kilisesi'nin ruhban sınıfında, Papa'dan sonraki en önemli din adamı konumundalar. Ancak yalnızca 80 yaşın altındaki Kardinallerin oy kullanmasına izin veriliyor. Papa olabilecek kişiler için ise bir yaş sınırı yok. Zira Papa Francis görevi devraldığında 76 yaşındaydı. Ondan önceki Papa'ysa 78 yaşındaydı ve 85 yaşında sürpriz bir şekilde emekli olmadan önce sekiz yıl Papalık yaptı.
SEÇİM SÜRECİ NASIL İLERLİYOR? Kurallara göre, papalık seçimine katılabilecek en fazla 120 kardinal, Sistine Şapeli'nde Kardinaller Meclisi'nde toplanıyor. Seçim sürecinin başlaması için, yaş kuralına uyan kardinallerin toplandığı Sistine Şapeli'nde özel bir sabah ayini yapılıyor. Günün ilerleyen saatlerinde de, "extra omnes" yani "herkes dışarı" çağrısı yapılıyor. Bu çağrının ardından, gizlilik yemini etmiş olan Kardinaller, bir halef seçebilene kadar dış dünyaya iletişimi kesiyor. Her oy pusulası sırasında Kardinaller, tercih ettikleri ismi yazarken; ardışık oylama turları boyunca aday sayıları azalıyor. 34'ncü oylamadan itibarense Konsey yalnızca bir önceki turda en çok oyu alan iki isim arasında oylama yapıyor. Oyların üçte ikisini kazanan adaysa yeni Papa seçiliyor. Usüle göre seçilen kişi, şapelin önüne çağırılırken; Papalık görevini kabul edip etmediği soruluyor. Cevap evet ise, yeni Papa'dan Papalık ismini seçmesi isteniyor.
SONUÇ DÜNYAYA DUMANLA DUYURULUYOR Yeni Papa'nın belirlenmesinin ardından, sonucun dünyaya duyurulmasının da kendine has bir yöntemi var. Oy pusulaları Sistine Şapeli'nin içinde küçük bir ateşte yakılırken; ateşten çıkan siyah duman, dışarıda bekleyen kalabalığa henüz yeni bir Papa seçilmediği haberini veriyor. Seçildiğindeyse, pusulalar dumanı beyaza çeviren bir katkı maddesiyle yakılıyor. Bu da Katolik dünyasına yeni Papa seçildiğini müjdeliyor. Bu esnada Yeni Papa da Sistine Şapeli'nin bitişiğindeki Gözyaşı Odası'na götürülürken; burada yeni beyaz cübbesini ve kırmızı terliklerini giyiyor ve yeni Papa Vatikan'da toplanan kalabalığa duyuruluyor. Tarihteki en uzun Papalık seçimi, on üçüncü yüzyılın sonlarında gerçekleşti ve üç yıl sürdü. Bunun başlıca nedeni kardinaller arasındaki siyasi çekişmeydi. Bu süreçte oy kullanan üç Kardinal öldü.
YENİ PAPA KİM OLACAK?
Papa olabilecek isimler medyada belirmeye başladı. Onlardan biri, Marsilya Başpiskoposu Jean-Marc Aveline (jan mark avölin). Katolik Kilisesi içinde iyi tanınan Aveline (avölin), ideolojik olanak Papa Francis'e yakınlığıyla dikkat çekiyor. Özellikle göç ve İslam dünyasıyla ilişkiler konusunda benzer yaklaşımlara sahip. Seçilirse, Katolik Kilise'nin başına 14'üncü yüzyıldan bu yana ilk kez bir Fransız geçecek. 66 yaşındaki Aveline, Jean-Paul'den sonraki en genç papa olacak. 72 yaşındaki Macar Kardinal Peter Erdo ise muhafazakar kimliğiyle öne çıkıyor. Göç konuzunda Macaristan'ın milliyetçi Başbakanı Victor Orban ile aynı çizgide. İtalyanca'nın yanı sıra Almanca, Fransızca, İspanyolca ve Rusça biliyor. Ukrayna Savaşı ile yıpranan Katolik ve Rus Ortodoks kiliseleri arasındaki ilişkiyi tamir edebileceği söyleniyor. Maltalı Kardinal Mario Grech 68 yaşında. Küçük bir ülkeden geldiği için diplomatik ya da jeopolitik sıkıntı yaratmayacağı için papa seçilebileceğini öne sürenler var.
Barcelona Başpiskoposu Kardinal Juan Jose Omella, Papa Francis'e en çok benzetilen isim. 79 yaşındaki İspanyol Kardinal, yıllarını gelişmekte olan ülkelerde açlık, hastalık ve yoksullukla mücadeleye adamış. Bahislerin favorisi Kardinal Pietro Parolin ise bir Vatikan diplomatı. Papa Francis'in göreve geldiği 2013'ten bu yana devlet sekreteri olarak görev yaptı. Vatikan hiyerarşisinde devlet sekreteri başbakana eşdeğer bir görev. İtalyan Kardinal, muhafazakarlarla ilericilerin üzerinde uzlaşabileceği isim olarak görülüyor. Seçilirse Polonyalı, Alman ve Arjantinli papalardan sonra yeniden bir İtalyan Katolik Kilisesi'nin başına geçecek. Kardinal Luis Antonio Gokim Tagle, "Asya'nın Francis"i olarak tanınıyor. 67 yaşındaki Filipinli seçilirse Asyalı ilk Papa olacak. Filipinler, Asya'nın Katolik nüfusu en çok olan ülkesi. Dünyanın dört bir yanından kardinallerin bir Amerikalıyı Papa seçmesi beklenen bir durum değil. Ama seçilirse o ismin, 72 yaşındaki Newark Başpiskoposu Kardinal Joseph Tobin olması bekleniyor. 76 yaşındaki Ganalı Kardinal Peter Turkson, bir Vatikan yetkilisi. 2023'te, BBC röportajında, papa seçilme ihtimaline karşı dua ediyorum demişti. Ancak bazıları, medya görünürlüğünden yola çıkarak bu görev için kampanya yaptığını ileri sürüyor. Turkson seçilirse, Katolik Kilisesi'nin ilk siyah papası olacak. Bolonya Başpiskoposu Matteo Maria Zuppi de favori gösteriliyor. 69 yaşındaki başpiskopos, Papa Francis'in gerçek ismine gönderme yapılarak "italyan bergoglio" olarak anılıyor. Göçmenlerin ve yoksulların rahibi Zuppi, protokole aldırış etmiyor. Makam arabası yerine zaman zaman bisiklet kullanıyor. Bolonya'da domuz etsiz makarna servis edilmeye başlandığında tartışma yaratmıştı. Zuppi, bunu Müslümlara karşı bir saygı ve nezaket olarak savunmuştu. Zuppi seçilirse 1978'den bu yana ilk italyan papa olacak.
